موزه های آستان قدس رضوی
اولين موزه در آستان قدس رضوي در سال 1324 در ساختماني به مساحت 1024 متر مربع در صحن امام خميني (ره) بنا شد.
عکس های بیشتر
اولين موزه در آستان قدس رضوي در سال 1324 در ساختماني به مساحت 1024 متر مربع در صحن امام خميني (ره) بنا شد.اين موزه به مدت 40 سال تنها موزه آستان قدس رضوي بود اما با استقرار نظام مقدس جمهوري اسلامي و آغاز تحول بنيادين در تمامي عرصه‌ها، موزه آستان قدس رضوي نيز مسير توسعه را پيمود و در طي سال‌هاي پس از انقلاب شكوهمند اسلامي ايران چندين بار دچار تغيير و دگرگوني شد.سازمان كتابخانه‌ها سند از شاهان قاجار در كتابخانه آستان قدس]، موزه‌ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي در زير مجموعه معاونت امور موزه‌ها داراي 3 اداره حفاظت و مرمت آثار فرهنگي، پژوهش و معرفي اشياء و گنجينه‌هاي آستان قدس رضوي است.
مجموعه موزه‌هاي آستان قدس رضوي متشكل از 12 گنجينه به قرار ذيل است:
گنجينه قرآن و نفايس:
اهميت اين گنجينه به صحف و قرآن‌هاي نفيس آن از جمله قرآن‌هاي منسوب به امام علي (ع)، امام حسن (ع)، امـام حسين (ع)، امـام سجاد (ع) و امـام رضا (ع) مي‌باشد.
قرآن‌هاي اين گنجينه به خط خطاطان مشهور جهان اسلام، با تذهيب و طرح‌هاي زيبا و ظريف و روي پوست آهو يا ورق‌هاي كم نظير و ارزشمند نوشته شده اســت.
شگفتي‌هاي اين گنجينه چنان بي‌منتهاست كه خضوع و تجليل تماشــاگران را مضــاعف مي‌سازد.
گنجينه تخصصي فرش:
اين مجموعه شامل 37 تخته قالي و قاليچه است كه از ميان نفيس‌ترين فرش‌هاي موجود در آستان قدس رضوي انتخاب شده است.
بافت ظريف و لطيف، طرح‌ها و نقش مايه‌هاي بديع و رنگ‌هاي موزون قالي‌هاي اين گنجينه بسيار چشمگير است.
از آن جمله قالي هفت شهر عشق (كه نماي هفت شهر مقدس مكه، مدينه، نجف، كربلا، كاظمين، سامرا و مشهد در آن بافته شده است) و قالي گلابتون (كه در آن تارهايي از ابريشم با رشته نازك طلا يا نقره پيچيده شده است) را مي توان نام برد.
گنجينه هداياي مقام معظم رهبري:
طبقه همكف ساختمان موزه قرآن به مساحت 400 متر مربع فضاي نمايشي از سال 1373 به محل نمايش هداياي مقام معظم رهبري [هديه ارزشمند مقام معظم رهبري به كتابخانه آستان قدس] اختصاص يافته است.
اشياء اين گنجينه شامل آثار هنري (تابلوهاي خط و تذهيب، نقاشي، فرش، تراش روي شيشه، معرق چوب، معرق صدف، سوزن دوزي، قلمزني روي مس)، انواع ظروف (چيني، كريستال، نقره ...)، ماكت‌ها، مدال‌ها و ... مي‌باشد كه توسط شخصيت‌هاي ملي و خارجي به مقام معظم رهبري هديه شده است.
گنجينه تاريخ مشهد:
آثار اين بخش گذشته از امتياز هنري و تاريخي به علت ذكر تاريخ و نام سازنده و محل ساخت از اهميت خاصي برخوردار است.
اغلب اين آثار كه توسط زائران امام رضا (ع) اهدا شده را مي‌توان در دو بخش تقسيم كرد
* ابزار و ادواتي كه در حرم مطهر كاربرد داشته نظير ابريق، گلگير شمع، قفل ها
* آثار مربوط به بناي حرم مطهر، همچون ضريح قديمي، محراب‌ها، كاشي‌ها
گنجينه سكه و مدال:
يكي از گنجينه‌هاي نفيس آستان قدس رضوي، مجموعه سكه‌ها و مدال‌هاي آن است كه در حال حاضر برحسب ظرفيت مكان از بين صدها سكه و مدال خزانه آستان قدس رضوي، تعداد 407 سكه از دوره‌هاي سلوكي، اشكاني، ساساني، خلفاي اموي، ساماني، آل بويه، خلفاي عباسي، غزنوي، سلجوقي و صفويه به همراه 99 عدد مدال به نمايش گذاشته شده است.
سكه‌هاي ولايتعهدي امام رضا(ع) به تاريخ 202 و203 هجري قمري از جمله سكه‌هاي بسيار نفيس اين مجموعه است.
گنجينه ظروف:
در اين گنجينه بيش از 150 عدد ظرف از دوره‌هاي مختلف تاريخي به نمايش درآمده است[نمايشگاه چراغ‌هاي قديمي در آستان قدس رضوي].
از آن جمله ديس چيني هشت پرآبي، سفيد با نقش اژدها و سيمرغ، نماد امپراطور و ملكه يا آسمان و زمين، متعلق به قرن 16 ميلادي.
گنجينه تمبر و اسكناس:
در اين موزه از 180 كشور جهان، حدود 50 هزار قطعه تمبر، برحسب ترتيب زماني و دوره‌هاي تاريخي در دو بخش در معرض نمايش قرار گرفته است.
تمبرهاي ايراني، شامل دوره‌هاي قاجار، پهلوي و جمهوري اسلامي ايران و تمبرهاي خارجي، متعلق به هر كشور برحسب قاره‌هاي پنجگانه جهان.
اولين تمبر پستي ايران معروف به تمبر شيـر و خورشيد متعلق به زمـان ناصـرالــدين شـاه قاجار و تمبر نيمه ناصري (به علت گران بودن قيمت تمبر آنها را نصف مي‌كردند) از جمله تمبرهاي ارزشمند اين مجموعه مي‌باشند.
گنجينه سلاح‌هاي گرم و سرد:
در اين گنجينه ابزار و ادوات رزمي تاريخي در معرض نمايش است.
از آن جمله شمشير فولادي با دسته عاج مزين به نقوش و كتيبه زركوب روي تيغه و تبرزين فولادي زركوب قلمزني شده با دسته چوبي و روكش چرمي.
گنجينه ابزار نجوم و ساعت:
در اين مجموعه انواع اسطرلاب، تلسكوپ‌هاي شكستي و انعكاسي، كره‌هاي جغرافيايي، قطب‌نما، سمت‌ياب‌ها و ساعت‌هاي ديواري، پاندولي، روميزي به نمايش گذاشته شده است.
از آن جمله مي‌توان از ساعت آفتابي با صفحه سنگي و اعداد رومي ساخته شده در سال 1733 ميلادي نام برد.
گنجينه صدف و حلزون‌هاي دريايي:
اين مجموعه 1300 قطعه صدف و حلزون، عجايبي از شگفتي‌هاي خلقت آفريدگار را در برابر تماشاگر به نمايش مي‌گذارد.
اين مجموعه توسط آقاي محمد سعيد فواد وهبه به آستان قدس رضوي اهداء شده است.
گنجينه هنر نقاشي:
در اين موزه آثار هنرمندان برجسته ايراني و خارجي به نمايش گذاشته شده است.
از آن جمله مي‌توان به آثار پنجمين روز آفرينش، عصر عاشورا، يتيم نوازي حضرت علي(ع) و اولين پيام از استاد فرشچيان، منظره شهر، و اثر ويليام جيمز اشاره نمود.
موزه ملك:
مرحوم حاج آقا حسين ملك فرزند ارشد مرحوم حاج محمد كاظم ملك التجار در نهم ربيع الاول سال 1293 در تهران متولد شد.
مرحوم ملك از دوران جواني به مطالعه و جمع آوري و نگهداري كتاب علاقه‌مند بود و اين عشق و علاقه كه تا آخر عمر ادامه داشت، سر آغاز مجموعه گرانقدري شد كه امروز شهرت جهاني دارد.
مرحوم ملك در سال 1316 شمسي كتابخانه، موزه و املاك خود را وقف آستان قدس رضوي كرد. تا زماني كه وي در قيد حيات بود اختيار خريد كتاب و اشياي نفيس براي موزه و نيز اداره امور كتابخانه را خود عهده دار بود. حاج حسين ملك در سال 1351 در سن 100 سالگي بدرود حيات گفت.
مرحوم ملك با امكانات مالي وسيعي كه در اختيار داشت براي حفظ ميراث فرهنگي تلاش‌هاي قابل تقديري انجام داد.
با آشنايي گسترده‌اي كه با مجموعه داران كتب و آثار نفيس ايران برقرار كرده بود آنها را به هر قيمت ممكن خريداري مي كرد و به مجموعه وقفي خود مي‌افزود. علاوه بر آثار فوق بر اساس وقفنامه موجود، درصدي از درآمد موقوفات صرف خريد كتاب و اشياي نفيس مي شود.
مرحوم ملك، اولين مكان كتابخانه را در منزل مسكوني خود واقع در بازار بين‌الحرمين تهران قرارداد. اين منزل كه در دوره قاجار ساخته شده 1700 متر مربع زير بنا، سه حياط اندروني و بيروني و تعدادي اتاق و تالار دارد.
با افزايش تعداد كتاب‌ها و اشياي موزه‌اي نياز به فضاي بيشتري احساس مي شد تا اينكه مرحوم ملك در سال 1338 زمين مناسبي را در محل باغ ملي براي اين منظور در نظر گرفت و به وسيله وقفنامه انحصارا براي احداث كتابخانه و موزه وقف كرد و املاك فراواني را به آستان قدس رضوي واگذار كرد تا از اين رهگذر مخارج اداره و توسعه موزه و كتابخانه تامين شود.
ساختمان جديد كتابخانه و موزه در زميني به مساحت 5120 متر مربع بر اساس وقفنامه و با پيگيري‌هاي خانم عزت ملك، دختر مرحوم ملك به عنوان ناظر استصوابي و همت مسئولان آستان قدس رضوي ساخته شد و آثار موجود در ساختمان قديمي و منزل مسكوني مرحوم ملك كلا به ساختمان جديد منتقل شد.
بناي كتابخانه و موزه ملي ملك ديوار به ديوار موزه ملي ايران قرار دارد، در جايي كه روزي مشهور به ميدان مشق بود.
چشم انداز كلي ساختمان كه بر اساس معماري اصيل ايراني- اسلامي شكل گرفته بيننده را به ياد بارگاه ملكوتي امام رضا (ع) مي‌اندازد. سردر اصلي اين بنا با كاشيكاري معرق و مقرنس‌هاي زيباي خود ما را به درون بنا دعوت مي‌كند.
مجموعه ساختمان و موزه حدود 10000 متر مربع زير بنا دارد و شامل سه بخش كلي كتابخانه، موزه و بخش‌هاي خدماتي است.
ساختمان داراي دو بازو در قسمت شمال و جنوب است كه با مرتفع شدن بخش مياني ساختمان، عظمت و اقتدار معماري اصيل سنتي به نمايش گذاشته شده است.
اين بنا شامل 3 طبقه زيرزمين، همكف و طبقه اول است و علاوه بر آنها 3 طبقه فوقاني دارد كه مخزن كتاب‌هاست و قسمت مرتفع و مياني ساختمان را تشكيل مي‌دهد.
زيرزمين شامل سالن تمبر، قالي، مخزن موزه و قلعه كتاب است. طبقه همكف داراي سالن آثار هنري شامل تابلوها و مبلمان، گلدان و قلمدان هاست و در همين طبقه سالن ويژه مطالعه برادران و خواهران است.
موزه داراي تنوع موضوعي است اما به هنگام ساماندهي اين موزه، سالن‌هاي مجزا براي آثار همسان و هماهنگ پيش بيني شده، به گونه‌اي كه مي‌توان موزه ملك را جزء موزه‌هاي موضوعي طبقه بندي كرد.